Trong khoảng một tháng qua, từ khóa “bắt cóc online” đã được nhắc đến nhiều lần, liên quan đến các vụ lừa đảo nhằm chiếm đoạt tài sản, nạn nhân đa phần là các học sinh và sinh viên.
Rõ ràng, phương pháp lừa đảo của các đối tượng xấu vẫn giữ nguyên, chủ yếu thông qua không gian mạng, giả mạo là cán bộ công an và sử dụng những lời đe dọa để ép “con mồi” chuyển tiền. Thế nhưng, các thủ đoạn này đã trở nên “nâng cấp”, tinh vi và độc ác hơn.
Vào chiều 26/7, T. (18 tuổi, sinh viên năm nhất ở Hà Nội) nhận được một cuộc gọi từ một người lạ, người này thông báo có liên quan đến một đường dây rửa tiền và yêu cầu T. tải ứng dụng “ZOOM WORKPLACE”.
Khi vào ứng dụng, T. nhìn thấy một người mặc đồng phục cảnh sát tuyên bố rằng cậu đang liên quan đến một đường dây rửa tiền tại TPHCM và yêu cầu cậu phải chứng minh mình vô tội. Sáng hôm sau, những kẻ này tiếp tục liên lạc với T., yêu cầu cậu ra một khách sạn để làm việc và không được liên lạc với bất kỳ ai, đồng thời yêu cầu soạn một tin nhắn cho bố mẹ với nội dung chuyển 250 triệu đồng.
Cùng ngày, M. (18 tuổi, sinh viên đại học) cũng nhận được thông báo tham gia khóa học trao đổi sinh viên quốc tế. Tuy nhiên, để tham gia, M. phải chứng minh được tình hình tài chính của mình. M. nhanh chóng bị dẫn dắt để nhắn tin cho gia đình yêu cầu chuyển 500 triệu đồng để in sao kê tài khoản, nếu không sẽ bị bỏ lỡ cơ hội du học. Từ đây, các đối tượng đã thao túng tâm lý để ép buộc M. bỏ nhà đi, thông báo với gia đình rằng mình đang bị bắt cóc.
Một trường hợp khác, M. (19 tuổi, sinh viên đại học) cũng chịu cảnh tương tự. Một nhóm người tự xưng là công an đã thông báo cô liên quan đến một đường dây rửa tiền và yêu cầu chuyển tiền vào tài khoản để phục vụ công việc điều tra.
Không chỉ vậy, vào ngày 21/7, X. (18 tuổi, sống tại phường Việt Hưng, Hà Nội) nhận được cuộc gọi từ người tự xưng là công an, báo rằng cô liên quan đến một đường dây rửa tiền và yêu cầu hợp tác để làm rõ. Từ thời điểm đó, X. bị thao túng, đã xóa hết các ứng dụng mạng xã hội, chỉ giữ lại Zoom.
Trên ứng dụng Zoom, kẻ lừa đảo cho X. xem thẻ ngành công an và dùng các thuật ngữ chuyên ngành để khiến cô tin tưởng, từ đó khai báo toàn bộ thông tin cá nhân, bao gồm cả việc tự quay video khỏa thân để chứng minh mình vô tội. Sau đó, gia đình X. bị yêu cầu chuyển 300 triệu đồng để chuộc con và ngăn chặn việc phát tán video nhạy cảm.
Theo Thượng tá Đào Trung Hiếu, một chuyên gia tội phạm học, tâm lý của học sinh và sinh viên thường là sợ quyền lực và ngại đương đầu với áp lực. Khi nghe ai đó tự xưng là công an sử dụng giọng điệu nghiêm nghị và đe dọa, nạn nhân dễ dàng rơi vào trạng thái hoảng loạn và cảm thấy cần phải hành động ngay lập tức.
Thượng tá Hiếu cũng chỉ ra rằng các đối tượng lừa đảo thường sử dụng kịch bản dẫn dụ như: “Em có liên quan đến một vụ án”, “Chúng tôi cần xác minh tài khoản của em”, và “Chuyển tiền vào tài khoản của cơ quan để chứng minh vô tội”. Nếu không tỉnh táo và không dám chia sẻ với người thân hay bạn bè, nạn nhân cô độc trong nỗi sợ có thể sẽ dễ dàng bị lừa đảo.
Chuyên gia này nhấn mạnh rằng dù thế hệ này tiếp cận tốt với internet và thường xuyên nhận cảnh báo từ cơ quan chức năng, nhưng không phải tất cả học sinh, sinh viên đều có khả năng nhận thức và phản biện cao. Họ có thể giỏi về công nghệ nhưng thường chưa trưởng thành về mặt tâm lý, dễ tin người, đặc biệt khi bị đe dọa.
Ngoài ra, tâm lý “mình không bị” hoặc “tin nhưng không hiểu cách thức lừa đảo” cũng làm cho các em không có những rào cản phòng vệ nhận thức. Nhiều em có thể thấy thông tin trên báo chí nhưng không biết rằng kẻ xấu đã tiếp cận mình theo cách tương tự, vì chúng thường sử dụng các chiêu trò rất tinh vi.
Một yếu tố khác khiến học sinh, sinh viên dễ bị lừa là sự thiếu gắn kết với gia đình hoặc không có kênh chia sẻ đáng tin cậy. Thế nên khi đối mặt với những kẻ xấu, các em dễ rơi vào tình huống hoảng loạn và làm theo yêu cầu của chúng.
Thượng tá Đào Trung Hiếu đã chỉ ra một số dấu hiệu nhận biết trẻ đang bị thao túng: sự thay đổi hành vi, cảm xúc, thói quen sử dụng thiết bị số, và những câu nói lạ lùng. Cha mẹ và người lớn cần cảnh giác khi thấy trẻ biểu hiện như vậy.
Thượng tá Hiếu nhấn mạnh rằng công an thật sẽ không làm việc qua mạng xã hội, không yêu cầu chuyển tiền để xác minh. Nếu có cán bộ thật gọi điện, họ sẽ xưng tên tuổi, cấp bậc và đơn vị, đồng thời có văn bản triệu tập hợp lệ. Ngược lại, kẻ lừa đảo thường dùng số lạ, yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân và chuyển tiền gấp.
Khi gặp cuộc gọi nghi ngờ, học sinh cần giữ bình tĩnh, ngắt kết nối và thông báo cho người thân để xác minh, không làm theo yêu cầu cho đến khi có người lớn hỗ trợ.
Theo Thượng tá Hiếu, phụ huynh nên giám sát việc sử dụng thiết bị số của trẻ và đặt ra quy tắc rõ ràng. Đồng thời, các nhà trường cũng cần chú trọng vào việc giáo dục an toàn mạng xã hội như một phần quan trọng trong chương trình giảng dạy.
Luật sư Trần Tuấn Anh, từ công ty luật Minh Bạch, cũng nhấn mạnh rằng học sinh, sinh viên hiện nay rất giỏi trong việc sử dụng công nghệ nhưng lại dễ bị tổn thương do thiếu kinh nghiệm sống và tâm lý chưa ổn định. Ông chỉ ra rằng cả gia đình và nhà trường đều có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ các em khỏi những hình thức lừa đảo tinh vi, đặc biệt là “bắt cóc online”.
Luật sư Tuấn Anh đề cập rằng việc cho trẻ sử dụng điện thoại quá sớm mà không trang bị kỹ năng tự bảo vệ là một rủi ro lớn. Phụ huynh thường thiếu thời gian quan tâm đến con, dẫn đến việc trẻ dễ bị tiếp cận và lừa đảo. Ông khuyến nghị rằng gia đình nên dành thời gian hơn để bên cạnh con cái, xây dựng sự tin tưởng để trẻ có thể chia sẻ khi gặp chuyện bất thường.
Các trường học cũng cần tích hợp giáo dục kỹ năng sống và nhận diện lừa đảo công nghệ vào chương trình. Kiến thức và kỹ năng sống là cần thiết để bảo vệ học sinh trước những thủ đoạn lừa đảo hiện nay. Phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường, và chính bản thân đứa trẻ là cách tốt nhất để nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng vệ trên không gian mạng.
Để tìm hiểu thêm về các vấn đề pháp lý quanh các phương thức lừa đảo trực tuyến, ghé thăm https://legalzone.vn/ để được tư vấn và hỗ trợ.
Danh mục
